Đối với những người thích rap hẳn là quen với cụm từ Punchline, dạo gần đây có hai chương trình lớn về rap diễn ra, thuật ngữ này cũng được nhắc đến nhiều hơn.
Punchline cũng giống như gia vị tăng thêm phần hấp dẫn cho thế giới rap chiến vậy nếu thiếu đi punchline thì bài rap đó đã mang một ý nghĩa khác. Đến nay thì nó đã là khái niệm không còn xa lạ gì với rap fan ở Việt Nam và được sử dụng rộng rãi đặc biệt là trong thế giới rap, nhưng một vài người vẫn chưa biết rõ về Punchline.
Punchline trong rap là gì?
Punchline được hiểu là câu đấm dùng để đáp trả đối phương trong rap battle/brag. Dùng để gây sốc, đả kích, châm biếm, tấn công hoặc nhẹ hơn là gây cười một cách có chủ đích. Punchline là cách dùng thâm sâu của rapper không cần đòi hỏi phải có kỹ năng mà quan trọng hơn là ý nghĩa mà câu rap hướng đến.
Trong những trận chiến rap, punchline được sử dụng như một tuyệt chiêu. Ví dụ một vài punchline hay ho và khá chất được sử dụng trong trận chiến rap: "Cú đấm tao mạnh như là Blacka có thằng bảo từng bị gãy mũi đấy”; “377 chỉ còn là cái xác không hồn, tự hào làm gì khi đã mất mát chất, đội mày nên đổi tên thành 781 vì chúng mày là lũ Thất Bát Nhất!”;...
MC ILL, rapper chuyên nghiệp tại RVP với khả năng chơi chữ, chơi vần tốt nổi bật, và là một người có kiến thức rộng về rap, đã từng chia sẻ về Punchline trong rap. Dưới đây là trích đoạn bài chia sẻ của rapper MC ILL để bạn hiểu thêm:
1/ THEO ĐỊNH NGHĨA CỦA GOOGLE, Punchline nói chung là : "The final phrase or sentence of a joke or story, providing the humour or some other crucial element" - mệnh đề cuối hoặc câu cuối của 1 chuyện cười hoặc chuyện bình thường, mang đến tính gây cười hoặc những ý nghĩa trọng yếu khác.
2/ THEO ĐỊNH NGHĨA CỦA SÁCH HOW TO RAP: "A punch line is a particularly strong phrase in the lyrics that “punches,” or hits, the listener. It can be something funny, an interesting metaphor or simile, clever wordplay, or anything that makes an impact" - là một mệnh đề mang tính nhấn mạnh trong lyrics mà có thể "đấm", hay tác động tới người nghe. Nó có thể là cái gì đó HÀI HƯỚC, một phép ẩn dụ hay so sánh THÚ VỊ, 1 phép chơi chữ THÔNG MINH, hoặc bất cứ thứ gì có thể GÂY CHẤN ĐỘNG"
3/ Dựa theo đó, có thể nói punchline trong rap có thể là bất cứ cái gì mà "BẠN NGHĨ LÀ NÓ GÂY CHẤN ĐỘNG". Khi bạn viết 1 câu với mục đích "GÂY CHẤN ĐỘNG", điều đó có nghĩa là bạn đã viết 1 punchline. Tất nhiên, nó có phải là punchline hay hay không thì còn tùy vào người khác thấy nó có HÀI HƯỚC/THÚ VỊ/THÔNG MINH hay CHẤN ĐỘNG hay không. Không ít những câu chuyện cười nhạt và vô duyên, vậy thì cũng sẽ có những punchline dở mà thôi.
4/ 1 punchline có thể truyền tải 1 ý nghĩa quan trọng nào đó. Nhưng không phải cứ truyền tải ý nghĩa quan trọng thì là punchline.
Xét ví dụ: "Tình mẹ bao la như biển Thái Bình"
Rất ý nghĩa, so sánh rất đẹp, nhưng câu này ai cũng biết, ai cũng nghe và ai cũng nói rồi, nó KHÔNG THỂ GÂY CHẤN ĐỘNG nên nó ko phải punchline, và nếu người viết viết nó như 1 punchline, thì nó sẽ là 1 punchline nhạt. Vì thế, các bạn hãy nhớ tính mới mẻ, sáng tạo vì đó mới có thể gây bất ngờ, chấn động được.
5/ Những khái niệm nêu ra chỉ là để chúng ta hiểu được việc chúng ta đang làm là cái gì, những yếu tố nào là quan trọng để phát huy, chứ không phải là để chúng ta làm 1 cách máy móc, không phải để viết lúc nào cũng nghĩ "phải chơi chữ, phải so sánh, phải ẩn dụ, phải kỹ thuật" cũng như "phải tự do, phải cảm xúc, phải phóng khoáng, phải ý nghĩa". Hãy viết những gì bạn muốn theo cách bạn muốn.
6/ Punchline là công cụ chính của battle, đa số punchline đều có tính battle trong đó, nên đừng bạn nào đòi là phải cảm xúc hay ý nghĩa nhé. Nếu mình thấy thằng nào vào cửa hàng vàng mà đòi mua rau muống thì mình sẽ đập đầu nó vào răng Super D đấy.
Punchline từng gây tranh cãi trong rap Việt
Không xác định cụ thể người nhắc đến Punchline tại thị trường rap Việt là ai nhưng, nam rapper Andree từng nhắc đến Punchline vào năm 2008, trong một topic hướng dẫn Rap. Trong topic Andree có chia sẻ không ít thuật ngữ về rap cho mọi người hiểu hơn, trong đó có punchline.
Ở nước ngoài thuật ngữ này được sử dụng và biết đến từ lâu, nhưng thời điểm đó ở Việt Nam punchline còn được hiểu khá mơ hồ, cũng không có nhiều rapper có khả năng dùng tu từ tốt nên khó có ví dụ dễ hình dung.
Nhưng đến năm 2011 - 2012 punchline lại được nhắc đến rầm rộ, bởi có một cuộc tranh cãi diễn ra trong cộng đồng rap để lý giải punchline là gì. Sau cùng, punchline cũng được công nhận là thứ không thể thiếu trong những trận rap chiến. Punchline là kiểu câu mà ai cũng viết được nhưng punchline có hay, có đẹp, có mạnh hay không thì không phải ai cũng làm được.
Một số bài nhạc tiêu biểu dễ cho cách dùng Punchline như: Ngược đời, Ếch báo dissin của Rhymastic, Con cáo và chùm nho của MC ILL,...